به نظر می‌رسد سؤال این است که ادبیات در یک جامعه خفقان‌زده چه تأثیری دارد. اما این سؤال چندان اهمیتی ندارد. سؤال اساسی‌تر دیگر این است که در خفقان کامل آیا می‌شود رمان و داستان و شعر نوشت؟ نباید با جواب‌های فرسوده‌ای از قبیل کارکردهای شعر و داستان یا تعهد ادبی این سؤال را به ورطهٔ تئوری‌های شکست‌خورده کشاند.