کتاب پوئتیکا

رحیم فروغی (مترجم): متن زیر برگزیده‌ای از خاطرات حمید العقابی نویسنده عراقی است و بخش‌های مربوط به جنگ ایران و عراق و نیز آوارگی العقابی در ایران را در برمی‌گیرد. این گزینش برای من یک دلیل عمومی دارد و یک دلیل کمابیش شخصی. دلیل عمومی آشنایی ما با نگاه یک عراقیِ مجبور به جنگ به موضوع جنگ، و روایت او از جنگ ایران و عراق، و بعدتر نگاه یک عراقیِ آواره در ایران به وضعیتِ ایران و روایت او از زندگی پناهندگان عراقی در ایران است. دلیل شخصی‌ام نیز این است که عقابی در جنگ راننده تانک بوده و من...

قیقاج رفتن، به چپ و راست پیچیدن دائمی، دیوانه‌وار اریب رفتن، منحرف شدن، طفره رفتن لجوجانه، پذیرای تعویقی فرساینده شدن، مثل مار حول موضوع گردیدن و چنبره زدن، همچو ولگردان سینمای صامت مدام پرسه زدن و تلوتلو خوردن بی‌آنکه هدفی مشخص و از پیش تعیین‌شده در کار باشد. نوشتار خورشیدفر هماره مشغول قیقاج رفتن است؛ قصه پنداری قیقاج‌رفتنی است که چونان علف هرز منتشر می‌شود. کتاب «مساحی حدوث» رساله‌ای است درباره چند رمان ایرانی مثل «تهرانی‌ها»، «آقا رضا وصله کار»، «سوره الغراب» و «رازهای سرزمین من».

این ورق‌پاره‌ها در طول ۴۱ روز زندان -یعنی از ۱۷ تیرماه تا ۲۷ مرداد ۹۹- نوشته‌شده‌اند. اکنون به قید وثیقه موقتاً آزادشده‌ام و منتظر حکم نهائی‌ام هستم و شاید روزی این ورق‌پاره‌ها ادامه یابند. این‌ها نه نوشتار ادبی، بل صرفاً یادداشت‌ها و روزنوشت‌های یک زندانی هستند تا رنج زیسته زندان را بر خود هموار سازد. از مهدی سلیمی تاکنون چندین ترجمه و شمار زیادی مقاله در حیطه اندیشه سیاسی و نظریه هنر و همچنین کتاب «امر واقع لاکانی» اثر اسلاوی ژیژک و «سیاست تفکر»، اثر کلود لفور منتشرشده است.

زبرمتنیت یکی از انواع روابط فرامتنی است که ژنت معرفی می‌کند. زبرمتنیت از دیدگاه او متضمن هرگونه مناسبتی است که زبرمتن با متن پیشین یعنی زیرمتن دارد. اما او شیوهٔ پیوند این دو متن را به‌گونه‌ای نمی‌داند که زبرمتن، تفسیر زیرمتن باشد. از سویی دیگر نظریه‌پرداز دیگری چون باختین، مکالمه میان متون را راهی برای گریز از یک گفتار یک‌سویه و غالب می‌داند. از این منظر روابط بینامتنی بوف کور صادق هدایت، با رمان‌های عقل آبی از شهرنوش پارسی‌پور و پیکر فرهاد از عباس معروفی به‌گونه‌ای است که بوف کور زیرمتنی برای این دو رمان به‌حساب می‌آید اما این دو...

پایه‌های اولین اقتباس‌های ادبی در سینمای ژاپن، از همان سال‌های آغازین سینمای صامت توسط فیلمنامه‌نویسان و کارگردانان ژاپنی بنیانگذاری شد و در ادوار مختلف در دسته‌بندی‌هایی خاص که مختص سینمای ژاپن بود بسیار مورد توجه قرار گرفت. سینما در ژاپن از سال ۱۸۹۶ شروع به کار کرد و به سرعت مورد توجه امپراتور و سپس توده مرده قرار گرفت. فرم روایت در سینمای ژاپن را می‌توان در هفت شاخه مختلف طبقه‌بندی کرد که تا امروز هم در جریان فیلم‌سازی و اقتباس ادبی مورداستفاده قرار می‌گیرد. جیدای-جکی (تاریخی)، جندای-جکی (زندگی معاصر)، شمین-جکی (درام طبقه متوسط و پایین)، یاکوزا-ایگا (گانگستری مدرن)، نانسنسو-مونو...

ترجمه فارسی کتاب معروف «داستان چگونه کار می‌کند»(۲۰۰۸) نوشته جیمز وود، اردیبهشت ۱۳۹۹ از جانب انتشارات مانیاهنر منتشر شد. جیمز وود، منتقد برجسته انگلیسی- آمریکایی برای دهمین سال انتشار این کتاب، در سال ۲۰۱۸، پیشگفتار تازه‌ای بر آن نوشت که در اینجا می‌خوانیم. مقصود جیمز وود آموزش تکنیک‌های داستان‌نویسی یا معرفی رویکردهای نقد ادبی نیست. مخاطب کتاب «داستان چگونه کار می‌کند» خوانندگان، منتقدان، نویسندگان، نظریه‌پردازان و در حقیقت همه‌کسانی هستند که اعتقاددارند ادبیات، شیوه‌ای هوشمندانه، لذت‌بخش، پیشرو و رهایی‌بخش برای شناخت انسان و تأمل در زندگی انسانی است.

در این مقاله که از کتاب مهم «تاریخ اروتیسسیم» باتای انتخاب‌شده این پرسش طرح می‌شود که چرا انسان متمدن از طریق پنهان کردن یا انکار عملکردهای طبیعی بدنش مثل عادت ماهانه یا مدفوع به «نفی طبیعت» خود دست می‌زند.

کتاب هویت ناتمام که در اینجا پنج فصل از آن را انتخاب کرده ایم، در اصل گفتگویی میان آدونیس و شانتال شواف متفکر و فعال فمینیست فرانسوی است. شواف از اندیشمندان سرشناس فرانسوی در این گفتگو که به صورت یک کتاب در سال ۲۰۰۴ منتشرشده است. پرسش های چالشی عمدهایی را پیش روی آدونیس می گذارد. کتاب به صورت فصل های موضوعی تقسیم بندی شده است. هر یک از فصل ها به یک موضوع می پردازد؛ اما به دلیل گفتگویی بودن، باوجود حذف پرسش های شانتال شواف، ساختار محاوره ای ای متن کتاب باقی مانده و سعی ما در ترجمه...

محسن ملکی می‌گوید: «گویی رمان خوف، قصۀ شاهدخت اسیرشده در یک قلعه/سوئیت است که منتظر رستگاری و بوسۀ شهسوار نجات‌دهنده است: این شهسوار همان سیاست است که زن فمینیست لیبرال و سوژۀ ماخولیایی باید به مدد سیلی آن از خواب برخیزند.» نیچه می‌گوید «به سراغ زنان می‌روی، تازیانه را فراموش نکن». تاکنون این گفته در چارچوبی زن‌ستیزانه قرائت شده است، اما اکنون به یاری آنچه ملکی دربارۀ رمان خوف می‌گوید می‌توان معنای مجددی بر آن بار کرد، یعنی تازیانۀ نیچه همان تازیانۀ شهسوار سیاست است. ملکی می‌پرسد زنی که هیولا می‌شود چگونه زنی است؟ زنی که نه دیگر «اثیری و...

شهریار وقفی‌پور متولد ۱۳۵۶ است. اگرچه شاید با آثاری چون «ده مرده»، «کتاب اعتیاد» و «دست بد» به‌عنوان رمان‌نویس شناخته شود یا به اعتبار ترجمه‌ها و مقالاتش از کتاب‌های فلسفی، روانکاوی یا ادبی شناخته شود اما می‌گوید خود را شاعر می‌داند. دو دفتر شعر «مسافرت از اتاق به بیرون...و بالعکس» ‌و «ایستاده در استوری شب» وقفی‌پور را در مقام شاعری جدی و قابل‌تأمل معرفی کرد. این دفتر شعر دیگر اوست:

داستان «بعد نزدیک» از زبان زن ایرانی مهاجری است که در اولین سطرهای داستان از مرگ شوهرش خبردار می‌شود.⁣

علی اسدالهی متولد ۱۳۶۶ است و از او تا به حال کتاب‌ شعرهای الف تا ی (انتشارات آهنگ دیگر ۱۳۸۸)، چشم به راه ابریشم (انتشارات نگاه ۱۳۹۰)، پنی‌سیلین (ناممکن ۱۳۹۲)، بن‌بست فرشته (منجنیق ۱۳۹۶) و منظومه‌ی لالکی (میدان ۱۳۹۷) منتشر شده است. او علاوه بر نوشتن شعر، عکاسی هم می‌کند و کتاب پنجاه و هفت-شصت و هشت (پروبلماتیکا ۱۳۹۶) حاصل چهار سال کار تحقیقی او روی دیوارنوشته‌های انقلاب است. اسدالهی عضو کانون نویسندگان ایران است و طی سال‌های نویسندگی‌اش در ساحت ترجمه‌ی شعر (از انگلیسی به فارسی)، نقد شعر و بررسی تاریخ شعر معاصر نیز فعال بوده و با نشریات...

یوری تینیانوف رمان‌نویس و تئوریسین ادبی روسی در شهرک یهودی‌نشینی در لتونی متولد شد. در کودکی به پترزبورگ مهاجرت کرد و در جوانی جذب محافل روشنفکری این شهر شد. او یکی از چهره‌های شاخص نحله فرمالیسم روسی به شمار می‌آید. فرمالیسم روسی مانند نقد نو در ایالات‌متحده بر مطالعه ساختار و ابزار هنری به‌عوض محتوای اجتماعی و ایدئولوژیک ادبیات تأکید داشت. علاوه بر آن، تینیانوف، رمان‌نویس نیز بود. رمان «مرگ وزیرمختار» در مورد گریبایدوف، دیپلمات و شاعر روس است که در زمان قاجار در ایران کشته شد. این رمان با ترجمه مهدی سحابی به فارسی منتشرشده است. فرمالیسم روسی بر...

علی سطوتی قلعه؛ احمد محمود همیشه به رمان بزرگ فکر کرده است، به رمان در مقیاس بزرگ، به اثر ادبی بزرگی که درهایش را چارتاق به‌روی دوره‌ای تاریخی می‌گشاید و هست‌ونیست آن دوره را در خود می‌پذیرد و داد آن را می‌دهد. و درین میان، انصاف که از سهم مردمان نیز فروگذار نمی‌کند؛ رمان‌های محمود، نه به‌لطف رمان بودنشان، و نه حتی از سر اراده‌ای که در آنها برای بزرگ بودن به کار افتاده، که فارغ از اینها، انگار به‌خاطر گشاده‌دستی یا فروتنی و سینه‌فراخیِ خود نویسنده، شخصیت‌های ریز و درشتی را در خود جای داده‌اند و به هر یک...

امیرحسین نیکزاد؛ جستار حاضر منطقِ زمانیِ تولیدِ «بیت» در سنتِ شعر فارسی را موضوع خود قرار داده‌است. بیانِ بوطیقایی مسئله چنین است: بیت از کدام سمت نوشته می‌شود؟ در دو فصلِ نخست با مراجعه به هستی‌شناسیِ لوکاچِ متأخر و روان‌شناسیِ تکوینیِ ویگوتسکی مقولاتِ لازم برای مواجهه با مسئله تمهید می‌شود. فصل‌های بعدی پس از پرداختن به زمان‌مندی‌های تولیدِ بیت در سنتِ شعر فارسی، به بازتفسیر پاری مسائل در سنت شعرِ قدیمِ فارسی می‌پردازد. هم‌چنین این تفسیر امکان آن را فراهم می‌آورد تا نگاهی دوباره به معنای تاریخی و بوطیقاییِ انقلابِ نیمایی در شعر فارسی بیفکنیم. اما بازتفسیرِ مسئله‌ی «بیت» به‌منزله‌ی...

گفتگوی فیصل دراج و عبدالرحمن منیف، ترجمه رحیم فروغی؛ «چیزی که رمان باید آن را بسازد، زندگی گسترده و متنوعی است که هیچ قید و مرزبندی را نپذیرد. به همین دلیل تمایل ندارم نام رمان سیاسی بر رمان‌هایی که نوشته‌ام بگذارم، برای اینکه چنین تقلیل و توصیفی آن‌ها را از روحشان تهی می‌کند و به بازیچه تبدیلشان می‌کند. درست است که در بعضی از رمان‌ها لحن و دل‌مشغولی‌های سیاسی وجود دارد، اما این تنها اتاقی است از خانه‌ای بزرگ، اتاق‌های دیگری هم هست که زندگی را با تمام آنچه از احساسات و عواطف و ناکامی‌ها و رؤیاها در آن است...

داستان «سکوت» اولین داستان لئانید آندرییف است که از روسی به فارسی ترجمه می‌شود. پیش‌ازاین، داستان «لازاروس» از همین نویسنده را در بخش داستان پروژه پوئتیکا منتشر کردیم. در عنوان داستان لازاروس نام نویسنده لئونید درج‌شده است. خانم آرزو آشتی‎جو مترجم زبان روسی، در مورد ضبط صحیح نام این نویسنده توضیح دادند که در زبان روسی تلفظ درست نام او لئانید است. در یک‌شب مهتابی ماه می، آن هنگام که بلبل‌ها آواز سر داده بودند، همسرِ پدر ایگناتی وارد دفتر او شد. چهره‌اش نشانی از رنج داشت و چراغی کوچک در دستانش می‌لرزید. به همسرش نزدیک شد، به شانه او...

مصاحبه‌کننده: البرز زاهدی انتشار اولین رمان انگلیسی‌زبان «امیر احمدی آریان» در آمریکا و توسط نشر «هارپرکالینز» که از بزرگ‌ترین ناشرین انگلیسی‌زبان جهان است، بهانه‌ این مصاحبه شد. بخش اول مصاحبه، به خود رمان می‌پردازد. رمانی که به خاطر شرایط پیش‌آمده نسخه‌ای از آن به دست ما در ایران نرسیده بود و ما در طرح سؤالات ناچار به مصاحبه‌ها و نقدها اکتفا کردیم و درباره واکنش‌ها و چالش‌های نوشتن رمان به انگلیسی صحبت کردیم. اما  در قسمت دوم، کمی از رمان دور شدیم و بیشتر به کلیت کارنامه او، نسبتش با گذشته و تفاوت‌هایی که مهاجرت و گذر سال‌ها در او...

لازاروس، لئونید آندری‌یف، ترجمه محمدهادی فروزش‌نیا؛ در انجیل یوحنا می‌خوانیم که عیسی مرده‌ای به نام لازاروس (عازر یا ایلعازر) اهل بتانی (بیت عنیا) را به خواست خواهرانش ماری و مارتا بار دیگر زنده گرداند و لازاروس به‌فرمان عیسی با کفن از قبر خارج شد. این داستان شرح خیالی وقایع پس از زنده شدن دوباره لازاروس…

الکساندر آوانسیان؛ سفر تصویر از لابه‌لای کاغذهای کاهی به نوار سلولوئید این‌گونه آغاز شد. در سال ۱۹۸۵ لومیرها نخستین تصاویر متحرک را در گران‌دکافه پاریس به عموم مردم نشان دادند و تنها شش سال بعد اولین اقتباس از جهان ادبیات صورت گرفت. (این ادعا به‌رغم استناد به نگاتیوهای موجود تا به امروز عنوان می‌شود.) سفر به ماه به کارگردانی ژرژ ملییس اقتباسی بود از رمان از زمین تا کره ماه ژول‌ورن و سفر رمان بر پرده نقره‌ای از ۱۹۰۲ شروع شد. سفری پر افت‌وخیز که جدلی پایان‌ناپذیر را بین صاحبان اثر و فیلم‌هایی که بر پرده تابیده شدن را آغاز...